Xung đột giữa Ukraine và Nga đang gây thiệt hại tài chính cho các nước Đông Âu, khi họ phải trả tiền trợ cấp năng lượng, xây dựng quân đội, lương thực và chi phí giáo dục cho người tị nạn Ukraine.
Theo Bloomberg, để trang trải các hóa đơn này, các quốc gia láng giềng của Ukraine đang vay mượn nhiều hơn bao giờ hết. Dữ liệu do Bloomberg tổng hợp cho thấy các chính phủ ở Đông Âu đã vay gần 32 tỷ USD chỉ trong vài tháng kể từ đầu năm nay, gấp ba lần so với cùng kỳ năm ngoái. Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, ba quốc gia Đông Âu là Ba Lan (9 tỷ USD), Romania (6 tỷ USD) và Hungary (5 tỷ USD) nằm trong số 5 nước đi vay hàng đầu ở thị trường mới nổi.
Tuy nhiên, việc vay mượn vào thời điểm này không thuận lợi cho các quốc gia này. Chi phí vay trên thị trường trái phiếu đang trở nên đắt đỏ hơn nhiều, ngay cả đối với các chính phủ có xếp hạng tín dụng cao ở Đông Âu. Nguyên nhân là do các ngân hàng trung ương trên toàn cầu đã nhanh chóng tăng lãi suất vào năm 2022. Chẳng hạn, Ba Lan đang trả lãi suất 5,5%/năm cho trái phiếu 30 năm mới. Năm 2021, trái phiếu tương tự có lãi suất dưới 4%. Lãi suất tăng này sẽ chỉ làm tăng thêm thâm hụt ngân sách của Đông Âu, vốn đã tăng mạnh do xung đột Ukraine, gây thêm áp lực lên các quan chức tài chính. Hơn nữa, nếu xung đột Ukraine kéo dài hoặc leo thang, và khu vực Đông Âu cần chi tiêu nhiều hơn thông qua vay mượn, các nhà đầu tư nước ngoài có thể không sẵn sàng chấp nhận thêm trái phiếu đang tràn ngập thị trường.
Có những dấu hiệu cho thấy các nhà đầu tư đang trở nên thận trọng. Trái phiếu bằng USD của Ba Lan được giao dịch với lợi suất tương đương với lợi suất của các quốc gia lâu nay được coi là rủi ro hơn, chẳng hạn như Philippines, Indonesia và Uruguay.
Ông Sergey Dergachev, Giám đốc nợ doanh nghiệp thị trường mới nổi tại Union Investment Privatfonds ở Frankfurt, Đức, cho biết tình hình phụ thuộc nhiều vào các sự kiện khó lường, chẳng hạn như diễn biến ở Ukraine. Điều này có nghĩa là không thể bỏ qua các điều kiện tài chính đang xấu đi.
Thâm hụt ngân sách của Đông Âu dự kiến sẽ tăng lên khoảng 4,3% GDP của khu vực trong năm nay, so với mức 1,3% vào năm 2021, theo ước tính của các nhà phân tích. Ông Daniel Wood, giám đốc danh mục đầu tư có thu nhập cố định tại William Blair International, cho biết, ‘Xung đột ảnh hưởng đến thâm hụt ngân sách của cả hai bên. Nó làm giảm tăng trưởng và giảm doanh thu của chính phủ. Về chi tiêu, chính phủ cần giúp đỡ những người bị ảnh hưởng nặng nề do chi phí sinh hoạt tăng cao.’
Đông Âu đang chuyển sang thị trường nợ nước ngoài trong bối cảnh lạm phát nặng ảnh hưởng đến nền kinh tế. Điều này một phần là do xung đột Ukraine đã cắt đứt hầu hết các nguồn năng lượng của Nga tới khu vực. Lạm phát đã tăng vọt lên khoảng 20% ở một số nước, mức cao nhất được thấy trong nhiều thập kỷ, và sau đó lãi suất tăng ở các nước này cao hơn mức tăng ở Mỹ và Tây Âu. Tại Ba Lan, nền kinh tế lớn nhất trong khu vực, trái phiếu kỳ hạn 10 năm hiện có lãi suất 6%, cao gấp bốn lần so với hai năm trước.
Tuy nhiên, việc bán trái phiếu nước ngoài tạo ra rủi ro không tồn tại ở thị trường trong nước. Nếu đồng tiền của các nước Đông Âu bắt đầu mất giá so với USD, chi phí trả nợ của các chính phủ này sẽ tăng lên.
Ông Zoltan Kurali, Giám đốc Cơ quan quản lý nợ Hungary, cho biết trần nợ bằng ngoại tệ rẻ hơn so với vay bằng đồng forint. Ngoài ra, việc vay mượn làm đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư vì nó không thể huy động tất cả số tiền này trong một thị trường duy nhất.
Bộ Tài chính Ba Lan cho biết trong một email rằng nước này có khả năng lên kế hoạch vay nợ nước ngoài và các công cụ để giảm chi phí nếu cần thiết. Về lâu dài, Ba Lan tin rằng đồng zloty sẽ lên giá nhờ các yếu tố nền tảng trong nền kinh tế, giúp giảm bớt gánh nặng nợ nần.
Bộ Tài chính Romania đã không bình luận ngay lập tức về vấn đề này.
